Türk yargı sisteminde, tarafların haklarını korumak, adaletin gerçekleşmesini sağlamak ve mahkemelerin verdiği hatalı kararları düzeltmek amacıyla oluşturulan en önemli kanun yollarından biri istinaftır. 2016 yılında aktif hale gelen bu sistem, modern yargılama düzenimizin en köklü reformlarından biri olarak kabul edilmektedir.
İstinaf sistemi, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların Bölge Adliye Mahkemeleri tarafından hem maddi olay hem de hukuki açıdan yeniden incelenmesini mümkün kılar. Böylece, yalnızca kararların hukuka uygunluğu değil, aynı zamanda davaya konu olan olayların nasıl değerlendirildiği ve delillerin nasıl yorumlandığı da ikinci kez gözden geçirilir. Bu özellik, istinafı temyizden ayıran en önemli farktır.
Temyiz, yalnızca hukuka uygunluk denetimi yaparken, istinaf çok daha geniş bir inceleme alanına sahiptir. Tarafların sunduğu delillerin eksik değerlendirilmesi, tanık beyanlarının dikkate alınmaması veya usule aykırı şekilde yürütülen yargılamalar, istinaf yoluyla düzeltilme imkânı bulur. Bu durum, vatandaşların adil yargılanma hakkının korunmasına doğrudan hizmet eder.
İstinaf, bireysel adaletin sağlanmasının yanı sıra toplumsal açıdan da büyük önem taşır. Çünkü aynı tür davalarda farklı mahkemeler tarafından verilen çelişkili kararlar, toplumda hukuki belirsizlik yaratabilir. İstinaf incelemesi sayesinde bu tür farklılıkların giderilmesi, hukuki tutarlılığın sağlanması ve yargıya olan güvenin artması mümkün olur.
-
İstinaf Nedir?
İstinaf, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların, tarafların başvurusu üzerine ikinci derece mahkemeler tarafından tekrar incelenmesidir. Bölge Adliye Mahkemeleri, gerekli görürse tanıkları yeniden dinleyebilir, bilirkişi raporu alabilir ve delilleri yeniden değerlendirebilir.
Bu yönüyle istinaf, yalnızca hukuka uygunluk denetimi yapan temyizden daha kapsamlıdır. İstinaf sonucunda karar şu şekillerde sonuçlanabilir:
Onama: Karar doğru bulunur ve kesinleşir.
Bozma: Karar hukuka aykırı bulunur ve ilk derece mahkemesine geri gönderilir.
Düzeltme: Küçük usul hataları giderilerek karar onanır.
-
Ceza İstinaf
Ceza istinaf, ceza mahkemelerinin verdiği kararların Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Daireleri tarafından yeniden incelenmesini ifade eder.
Hangi kararlar kapsama girer?
5 yıl ve üzeri hapis cezaları, istinafa tabi olduğu belirtilen diğer mahkûmiyet kararları.
Amaç nedir?
Sanığın adil yargılanma hakkını güvence altına almak, hukuka aykırı cezaları düzeltmek ve usule aykırı delilleri ayıklamaktır.
📌 Örnek: Eksik inceleme ile verilen 8 yıl hapis cezası, ceza istinaf yoluyla yeniden değerlendirilebilir.
-
Hukuk Davalarında İstinaf
Hukuk davalarında istinaf, ilk derece mahkemelerinin verdiği kararların hem hukuki hem de maddi yönleriyle yeniden incelenmesini sağlar. Boşanma, miras, iş, ticaret ve taşınmaz davaları gibi pek çok alan bu kapsamda yer alır.
3.1. Boşanma Davalarında İstinaf
Boşanma davalarında istinaf, aile mahkemelerinin verdiği kararların yeniden değerlendirilmesine olanak tanır.
Velayet kararları: Çocuğun üstün yararına aykırı ise değiştirilebilir.
Nafaka kararları: Eksik veya fazla belirlenmişse yeniden düzenlenebilir.
Tazminat kararları: Kusur oranı yanlış hesaplanmışsa düzeltilebilir.
Örnek: Mahkeme, az kusurlu eşe yüksek tazminat yüklemişse, bu karar istinafta bozulabilir.
3.2. Miras Davalarında İstinaf
Miras davalarında istinaf, miras paylaşımı, vasiyetnamenin geçerliliği veya mirasçılıktan çıkarma gibi uyuşmazlıklarda verilen kararların yeniden incelenmesini sağlar.
Miras paylaşımı: Hatalı hesaplamalar düzeltilir.
Vasiyetnamenin iptali: Usulsüz vasiyetnameler geçersiz sayılabilir.
Muris muvazaası: Mal kaçırma amaçlı devirler yeniden değerlendirilebilir.
Örnek: Mahkeme, bir mirasçının payını yanlış hesaplamışsa istinaf yoluyla adil paylaşım sağlanabilir.
3.3. İş Davalarında İstinaf
İş davalarında istinaf, hem işçi hem de işveren açısından önemli bir kanun yoludur.
Kıdem ve ihbar tazminatı: Yanlış hesaplanan tazminatlar düzeltilebilir.
İşe iade davaları: Haksız fesih kararları yeniden incelenebilir.
Fazla mesai ve işçilik alacakları: Eksik ödenen alacaklar istinafta gözden geçirilebilir.
Örnek: İşçiye 10 yıllık kıdeme rağmen 5 yıl üzerinden ödeme yapılmışsa, istinaf sayesinde bu hata düzeltilir.
3.4. Ticaret ve Taşınmaz Davalarında İstinaf
Hukuk davalarının önemli bir kısmını da ticaret ve taşınmaz uyuşmazlıkları oluşturur.
Ticaret davaları: Şirket ortaklıkları, ticari sözleşmeler, alacak davaları.
Taşınmaz davaları: Tapu iptali ve tescil, kira tespiti, tahliye, ortaklığın giderilmesi.
Bu tür davalarda verilen kararların yanlış olması halinde, istinaf süreci tarafların haklarını korur.
-
İstinafın Önemi ve Sonuçları
İstinaf sistemi, Türk yargı düzeninde yalnızca bir kanun yolu değil, aynı zamanda adaletin güvence altına alınması için kritik bir mekanizmadır. İlk derece mahkemelerinin verdiği kararların ikinci kez denetlenmesi sayesinde hem hukukun doğru uygulanması hem de tarafların adil yargılanma hakkının korunması sağlanır. Bu yönüyle istinaf, hukuk devleti ilkesinin en önemli araçlarından biri olarak kabul edilmektedir.
4.1. Hatalı Kararların Düzeltilmesi
İlk derece mahkemelerinde zaman zaman eksik inceleme yapılabilir, deliller göz ardı edilebilir ya da yanlış yorumlanabilir. İstinaf, bu tür hataların düzeltilmesine olanak tanır.
➡️ Örneğin, ceza istinaf sürecinde sanık lehine olan bir delilin dikkate alınmaması, istinafta incelenerek kararın bozulmasına sebep olabilir. Aynı şekilde hukuk davalarında istinaf süreci, yanlış hesaplanan nafaka, miras payı veya işçilik alacağının düzeltilmesine katkı sağlar.
4.2. Delillerin Yeniden İncelenmesi
Temyizden farklı olarak istinaf, delillerin yeniden ele alınmasına imkan tanır. Bölge Adliye Mahkemesi:
Tanıkları tekrar dinleyebilir,
Yeni bilirkişi raporu alabilir,
Eksik ya da çelişkili delilleri yeniden değerlendirebilir.
Bu özellik, özellikle miras davalarında istinaf veya iş davalarında istinaf gibi hesaplamaların ve teknik incelemelerin yoğun olduğu davalarda büyük önem taşır.
4.3. Adaletin Sağlanması
İstinaf, tarafların haklarını korumada ikinci bir güvence oluşturur. Hatalı kararların düzeltilmesi, hak kayıplarının önlenmesi ve yargıya duyulan güvenin artması istinafın en temel sonuçlarıdır.
➡️ Örneğin, boşanma davalarında istinaf sayesinde yanlış belirlenen nafaka miktarları düzeltilerek taraflar için daha adil bir karar sağlanabilir.
4.4. Hukuki Tutarlılık
Türkiye’de farklı mahkemelerin benzer olaylarda çelişkili kararlar vermesi, hem taraflar hem de toplum açısından güvensizlik yaratabilir. İstinaf, bu tür farklılıkların önüne geçerek ülke genelinde hukuki uygulama birliğini sağlar. Böylece yargı sisteminde öngörülebilirlik artar, taraflar benzer davalarda nasıl bir sonuçla karşılaşacaklarını daha net şekilde bilirler.
-
İstinafın Avantajları ve Dezavantajları
İstinaf sistemi, yargılamada adil kararların verilmesine katkı sağlamak için önemli bir yeniliktir. Ancak her hukuki mekanizma gibi istinafın da hem avantajları hem de bazı dezavantajları vardır.
5.1. İstinafın Avantajları
Adil Yargılanma Hakkını Güçlendirir
Taraflar, ilk derece mahkemesinde yapılan hatalı değerlendirmelere karşı ikinci bir inceleme şansı elde eder. Bu durum, hukukun üstünlüğünü pekiştirir.
Hatalı Kararların Düzeltilmesi
Eksik inceleme, yanlış bilirkişi raporu veya usul hataları istinaf aşamasında giderilebilir. Özellikle ceza istinaf davalarında, haksız mahkûmiyet kararlarının düzeltilmesi hayati önem taşır.
Delillerin Yeniden İncelenmesi
Temyizden farklı olarak istinaf, tanıkların yeniden dinlenmesine, bilirkişi raporlarının tekrar alınmasına ve delillerin yeniden değerlendirilmesine imkân tanır. Bu özellik, özellikle hukuk davalarında istinaf sürecinde çok değerlidir.
Hukuki Tutarlılığı Sağlar
Aynı tür davalarda farklı kararların önüne geçilmesine katkıda bulunur. Örneğin, boşanma davalarında istinaf sayesinde nafaka ve tazminat hesaplamalarında birlik sağlanabilir.
5.2. İstinafın Dezavantajları
Yargılama Süresini Uzatabilir
İstinaf, taraflara ikinci bir inceleme imkânı tanısa da, sürecin birkaç ay ile birkaç yıl arasında uzamasına neden olabilir. Özellikle yoğun illerdeki İstanbul Bölge Adliye Mahkemeleri’nde süreç daha uzun sürebilir.
Ek Masraflar Doğurur
İstinaf başvurusu için harç ve masrafların yatırılması gerekir. Bu durum taraflar için ek maliyet anlamına gelir.
Sonuç Her Zaman Beklendiği Gibi Olmayabilir
Taraflar istinaftan olumlu sonuç almayı umarken, mahkeme ilk derece kararını onaylayabilir. Bu da hayal kırıklığına neden olabilir.
-
İstinaf Sürecinde Avukatın Rolü
İstinaf, hukuki açıdan teknik bilgi ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Bu nedenle tarafların hak kaybı yaşamaması için avukat desteği büyük önem taşır. Özellikle dilekçelerin hazırlanması, delillerin sunulması ve sürecin titizlikle takip edilmesi noktasında avukatın rolü belirleyicidir.
6.1. Dilekçelerin Hazırlanması
İstinaf dilekçesi, başvurunun en kritik aşamasıdır. Dilekçede kararın hangi yönlerden hukuka aykırı olduğu, hangi delillerin göz ardı edildiği veya yanlış değerlendirildiği açıkça belirtilmelidir.
Ceza istinaf davalarında: Hukuka aykırı delillerin kullanılması, savunma hakkının ihlali.
Hukuk davalarında istinaf başvurularında: Nafaka, miras payı, işçilik alacağı gibi hesaplamalardaki hatalar.
Eksik veya yanlış hazırlanmış bir dilekçe, haklı olunan noktaların istinafta dikkate alınmamasına yol açabilir.
6.2. Delillerin Sunulması ve Yeniden İnceleme
İstinaf sürecinde taraflar yeni deliller sunabilir. Bu delillerin hukuka uygun hazırlanması ve zamanında dosyaya eklenmesi gerekir.
Miras davalarında istinaf sürecinde: Vasiyetnamenin geçersizliğine ilişkin yeni belgeler.
Boşanma davalarında istinaf sürecinde: Velayet veya nafaka konusuna ilişkin ek deliller.
İş davalarında istinaf sürecinde: Çalışma süreleri ve ücretlerle ilgili bordrolar.
Avukat, hangi delillerin istinafta değerlendirileceğini belirler ve süreci yönlendirir.
6.3. Süreç Takibi
İstinaf başvurusunda süreler kesindir. 14 günlük sürenin kaçırılması, tarafların istinaf hakkını kaybetmesine neden olur. Avukat, tüm aşamaları titizlikle takip ederek bu tür hak kayıplarını önler.
6.4. Uzmanlık Alanına Göre Avukat Seçimi
İstinaf sürecinde genel bir hukuki bilgi yeterli değildir; dava türüne göre uzmanlık gerekir.
Ceza davaları → Ceza avukatı
Boşanma davaları → Boşanma avukatı
Miras davaları → Miras hukuku avukatı
İş davaları → İş avukatı
Bu şekilde taraflar, davalarının özelliklerine uygun profesyonel destek alarak istinaf sürecini daha etkin yönetebilir.
-
Yargıtay ile İstinaf İlişkisi
İstinaf ve temyiz, Türk yargı sisteminde birbirini tamamlayan iki farklı kanun yoludur. 2016’da istinafın yürürlüğe girmesiyle birlikte, artık her dava doğrudan Yargıtay’a gitmemekte, önce Bölge Adliye Mahkemeleri (istinaf) tarafından incelenmektedir. Bu düzenleme, hem Yargıtay’ın iş yükünü azaltmayı hem de kararların daha kapsamlı şekilde denetlenmesini amaçlamaktadır.
7.1. İstinaftan Sonra Temyiz Yoluna Başvuru
İstinaf incelemesinden geçen bazı kararlar Yargıtay’a taşınabilir. Özellikle:
Ceza istinaf sürecinde, 5 yıl ve üzeri hapis cezaları,
Hukuk davalarında istinaf kapsamında belirli parasal sınırın üzerindeki kararlar,
Miras, boşanma ve iş davalarında tarafların haklarını doğrudan etkileyen kararlar,
Yargıtay’ın denetimine açıktır.
Örneğin, miras davalarında istinaf sonrası verilen kararın tarafı tatmin etmemesi halinde, dosya Yargıtay’a götürülebilir.
7.2. Yargıtay’ın İnceleme Şekli
İstinaftan farklı olarak Yargıtay, delilleri yeniden değerlendirmez; yalnızca kararın hukuka uygunluğunu denetler.
Usule aykırılık,
Kanun hükümlerinin yanlış yorumlanması,
İçtihat birliğinin bozulması,
durumlarında Yargıtay kararı bozabilir.
Örneğin, boşanma davalarında istinaf aşamasında onanan bir nafaka kararı, Yargıtay’da usulden bozulabilir.
7.3. İstinaf – Yargıtay Ayrımı
İstinaf: Olay ve hukuk yönünden inceleme yapar, delilleri tekrar değerlendirir.
Yargıtay (temyiz): Sadece hukuka uygunluk denetimi yapar, olaylara yeniden girmez.
Bu ayrım sayesinde yargı sistemi üç basamaklı hale gelmiştir:
İlk derece mahkemesi
Bölge Adliye Mahkemesi (İstinaf)
Yargıtay (Temyiz)
7.4. İçtihat Birliği ve Hukuki Güvenlik
Yargıtay, istinaftan geçen dosyalarda verdiği kararlarla içtihat birliğini sağlar. Bu, özellikle iş davalarında istinaf aşamasında ortaya çıkan farklı yorumların ülke genelinde standart hale getirilmesine katkıda bulunur.
-
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
8.1. İstinaf başvurusu için harç ödemek zorunlu mu?
Evet. İstinaf başvurusu yapılırken belirli miktarda harç ve masraf ödenmesi gerekir. Harç yatırılmadığında başvuru işleme alınmaz.
8.2. İstinaf başvurusu hangi mahkemeye yapılır?
Başvuru, kararı veren ilk derece mahkemesine dilekçe verilerek yapılır. Dosya buradan Bölge Adliye Mahkemesi’ne gönderilir.
8.3. İstinaf başvurusu ne kadar sürede sonuçlanır?
Dosyanın kapsamına ve mahkemenin yoğunluğuna göre değişir. Ortalama 6 ay ile 1,5 yıl arasında sonuçlanabilmektedir.
8.4. İstinaf başvurusu sırasında tarafların duruşmaya katılması gerekir mi?
Genellikle inceleme dosya üzerinden yapılır. Ancak mahkeme gerek görürse tarafları veya tanıkları yeniden dinleyebilir.
8.5. İstinafta yeni delil sunulabilir mi?
Evet. İstinaf, temyizden farklı olarak yeni delillerin sunulmasına ve değerlendirilmesine imkan tanır.
8.6. İstinaf başvurusu her karara karşı yapılabilir mi?
Hayır. Bazı küçük miktarlı davalar veya kanunda istinafa kapalı olduğu belirtilen kararlar doğrudan kesinleşir.
8.7. İstinaf ile kararın icrası durur mu?
Evet, bazı kararlar istinaf süreci tamamlanana kadar kesinleşmez ve icra edilemez. Örneğin, boşanma kararları istinaf sonuçlanana kadar kesinleşmez.
8.8. İstinaf başvurusu reddedilirse başka yol var mı?
Evet. Dosya değerine ve kararın niteliğine göre Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılabilir. Ayrıca hak ihlali varsa Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru da mümkündür.
8.9. İstinaf mahkemeleri Türkiye’de nerelerde bulunuyor?
Bölge Adliye Mahkemeleri, Türkiye’nin farklı bölgelerinde kurulmuştur. Örneğin İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerde istinaf mahkemeleri aktif olarak görev yapmaktadır.
8.10. İstinaf başvurusu için avukat tutmak zorunlu mu?
Hayır, zorunlu değildir. Ancak sürecin teknik yapısı ve sürelerin kesin olması nedeniyle, ceza, iş, miras veya boşanma gibi davalarda alanında uzman bir avukatla çalışmak hak kayıplarını önler.
Sonuç
İstinaf, Türk yargı sisteminde adaletin sağlanması için getirilen en önemli kanun yollarından biridir. Hem ceza istinaf süreciyle bireylerin özgürlükleri korunur hem de hukuk davalarında istinaf sayesinde tarafların ekonomik ve ailevi hakları güvence altına alınır. Boşanma, miras ve iş davaları gibi günlük hayatı yakından ilgilendiren uyuşmazlıklarda, ilk derece mahkemelerinin eksik veya hatalı kararlarının düzeltilmesi, istinafın sağladığı ikinci denetim imkânıyla mümkün olur.
İstinafın en büyük avantajı, yalnızca hukuka uygunluğu denetlemekle kalmayıp, olayların ve delillerin yeniden incelenmesine imkan tanımasıdır. Bu özellik, hatalı bilirkişi raporlarının düzeltilmesi, tanık beyanlarının tekrar değerlendirilmesi ve adil paylaşımın sağlanması gibi kritik sonuçlar doğurur. Bununla birlikte, sürecin uzunluğu ve ek masraflar gibi dezavantajları da vardır. Ancak tarafların haklarını güvence altına alan bu mekanizma, hukuk sistemine duyulan güveni artırarak yargıya olan inancı pekiştirir.
Bu süreçte avukatların rolü de büyük önem taşır. Hangi davada hangi argümanın kullanılacağı, hangi delillerin sunulacağı ve sürelerin nasıl yönetileceği profesyonel bir bakış açısı gerektirir. Özellikle boşanma davalarında istinaf, miras davalarında istinaf ve iş davalarında istinaf gibi uzmanlık gerektiren alanlarda deneyimli bir avukatla çalışmak, hak kayıplarını önlemenin en etkili yoludur.
Bahariye Hukuk olarak, müvekkillerimizin istinaf sürecinde haklarının korunması için profesyonel destek sunuyoruz. Deneyimli avukat ekibimiz, dilekçelerin doğru hazırlanmasından sürelerin dikkatle takip edilmesine kadar sürecin her aşamasını titizlikle yürütmektedir. Özellikle İstanbul avukat kadromuz, farklı hukuk dallarında uzmanlığıyla geniş kapsamlı hizmet verirken; Kadıköy avukat ekibimiz ise yerel mahkemelerin işleyişine olan hâkimiyeti sayesinde davaların daha etkin şekilde ilerlemesine katkı sağlamaktadır. Bu sayede müvekkillerimize her aşamada güçlü bir hukuki temsil sunuyoruz.
📌 Sonuç olarak, istinaf yalnızca bir başvuru yolu değil; adaletin ikinci kez sınandığı, hakların daha güçlü korunduğu ve hukuk sistemine olan güveni artıran vazgeçilmez bir mekanizmadır.
📞 Hukuki durumunuzu değerlendirmek ve süreci haklarınızı koruyarak yönetmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Hizmetlerimize ve bilgilendirici içeriklerimize ulaşmak için YouTube kanalımızı da ziyaret edebilirsiniz.
📍 Ofisimiz: Caferağa Mahallesi General Asım Gündüz Caddesi No:102/3 Kadıköy/İSTANBUL
📞 Telefon: 0533 558 68 87
🌐 Web: https://bahariyehukuk.com/
🗺️ Yol tarifi için tıklayın.