Kamu davası, ceza hukukunun en önemli mekanizmalarından biridir ve toplum düzeninin korunmasında temel bir rol üstlenir. Suç işleyen kişilerin yalnızca mağdura değil, bütün topluma zarar verdiği kabul edilir. Bu nedenle kamu davası, bireyler arasındaki bir çekişmeden öte, devletin bizzat devreye girerek adaleti sağlamaya çalıştığı bir süreçtir.
Ceza hukukunda en temel amaç, suçluların adalet önünde hesap vermesini sağlamak ve toplumsal barışı korumaktır. Kamu davası da bu amaca hizmet ederek yalnızca bireylerin değil, toplumun tamamının çıkarlarını gözetir. Bu yönüyle kamu davası, özel hukuk davalarından ayrılır; çünkü burada devlet, Cumhuriyet savcılığı eliyle doğrudan taraf olur.
Bir suç işlendiğinde kamu düzeni sarsılır ve bunun telafisi yalnızca mağdurun talepleriyle sağlanamaz. İşte bu noktada kamu davası devreye girer: Savcılık makamı, soruşturmayı yürütür, delilleri toplar ve toplum adına davayı mahkemeye taşır. Böylece işlenen suçun yalnızca bireysel değil, kamusal bir zarar doğurduğu anlayışıyla adaletin tesisi amaçlanır.
Günümüzde kamu davası, adil yargılanma hakkının güvencesi olmasının yanı sıra, toplumun hukuka olan güvenini artıran bir unsur olarak da önemini korumaktadır.
-
Kamu Davası Nedir?
Kamu davası, Cumhuriyet savcılığı tarafından açılan ve devlet adına yürütülen ceza davasıdır. Bir suç işlendiğinde yalnızca mağdur zarar görmüş sayılmaz; aynı zamanda toplumun bütün fertlerinin ve kamu düzeninin de zedelendiği kabul edilir. Bu nedenle kamu davası, bireysel menfaatlerin ötesinde toplumsal barışın ve kamu güvenliğinin korunmasına hizmet eden bir yargılama mekanizmasıdır.
1.1. Kamu Davasının Özellikleri
Devlet adına yürütülür: Kamu davasını açma ve sürdürme yetkisi yalnızca Cumhuriyet savcısına aittir. Savcı, iddia makamını temsil eder ve mahkemede toplum adına suçun cezalandırılmasını talep eder.
Re’sen açılabilir: Suçun mağduru şikayetçi olmasa bile, bazı suçlarda kamu davası kendiliğinden (re’sen) açılır. Örneğin; cinayet, hırsızlık, uyuşturucu ticareti gibi suçlarda kamu düzeni doğrudan etkilendiği için şikayet aranmaksızın dava başlatılır.
Ceza yargılamasına özgüdür: Kamu davası, özel hukuk davalarından farklıdır. Burada amaç iki taraf arasındaki uyuşmazlığı çözmek değil, suç işleyen kişiyi topluma karşı işlediği fiilden ötürü yargılamaktır.
1.2. Kamu Davasının Toplumsal İşlevi
Kamu davası, yalnızca failin cezalandırılmasını değil, aynı zamanda toplumda adalet duygusunun güçlendirilmesini de sağlar. Suçların karşılıksız kalmaması, vatandaşların hukuk devletine olan güvenini pekiştirir. Ayrıca kamu davası, suç işleyen kişiye caydırıcı bir mesaj verir ve potansiyel suçlular için de önleyici bir rol üstlenir.
1.3. Kamu Davasının Diğer Davalardan Farkı
Özel hukuk davalarında taraflar kendi menfaatlerini savunurken, kamu davasında esas olan toplumun çıkarıdır. Bu nedenle:
Kamu davasında taraf Cumhuriyet savcısıdır.
Mahkeme, yalnızca mağdurun zararını değil, aynı zamanda kamu düzenini de gözetir.
Kamu davası sonucunda verilen ceza, yalnızca bireysel telafi amacı taşımaz; aynı zamanda toplumsal barışın korunmasına da hizmet eder.
-
Kamu Davasının Açılma Şartları
Bir olayın kamu davasına konu olabilmesi için bazı hukuki ve usuli koşulların yerine gelmesi gerekir. Bu koşullar, davanın yalnızca bireysel taleplerle değil, kamu düzeni gözetilerek açılmasını sağlar.
2.1. Suçun İşlenmiş Olması
Kamu davası açılabilmesi için öncelikle ortada suç teşkil eden bir fiil bulunmalıdır. Hukuken suç sayılmayan davranışlar, kamu davasına konu edilemez. Örneğin yalnızca ahlaki açıdan hoş karşılanmayan bir eylem, kanunda suç olarak tanımlanmadıkça kamu davasına neden olmaz. Burada önemli olan, fiilin kanunlarda yer alan suç tiplerinden biriyle örtüşmesidir.
2.2. Delillerin Yeterli Şüphe Oluşturması
Cumhuriyet savcılığı, soruşturma sırasında elde edilen delilleri değerlendirir. Eğer toplanan deliller, sanığın suçu işlediğine dair “yeterli şüphe” oluşturuyorsa iddianame düzenlenir. Yeterli şüphe yoksa, kamu davası açılamaz ve takipsizlik kararı verilir. Bu aşama, bireyin haksız yere mahkeme önüne çıkarılmasını engelleyen önemli bir güvencedir.
2.3. Şikayet Şartı
Bazı suçlarda kamu davasının açılabilmesi için mağdurun şikayeti şarttır. Hakaret, basit yaralama gibi suçlarda, mağdurun şikayetçi olmaması halinde dava açılmaz. Bu, mağdurun iradesine önem verilmesi gerektiğini gösterir. Ancak nitelikli suçlarda (örneğin cinayet, hırsızlık, cinsel saldırı) şikayet aranmaz; kamu davası savcılık tarafından re’sen açılır. Böylece ağır suçlarda toplum düzeni korunur.
2.4. Savcılık İddianamesi ve Mahkeme Onayı
Kamu davası ancak Cumhuriyet savcısının hazırladığı iddianamenin mahkemece kabulü ile resmen açılmış sayılır. Savcı, soruşturma sonunda iddianameyi düzenleyerek suçun unsurlarını, delilleri ve sanığın savunma haklarını mahkemeye sunar. Mahkeme iddianameyi inceleyerek kanuna uygun bulursa kabul eder ve kovuşturma aşaması başlar. Mahkemenin iddianameyi reddetmesi halinde ise kamu davası açılamaz.
-
Kamu Davası Nasıl Açılır?
Bir suç işlendiğinde, kamu davasının açılmasına giden süreç birkaç aşamadan oluşur. Bu aşamalar, hem delillerin toplanmasını hem de yargılamanın usulüne uygun şekilde başlamasını sağlar.
3.1. Soruşturma Aşaması
Süreç, suç işlendiğine dair bir ihbar, şikayet veya kolluk kuvvetlerinin tespitiyle başlar.
Cumhuriyet savcısı ve kolluk kuvvetleri birlikte çalışarak delilleri toplar, tanıkların ifadelerini alır ve olayın gerçekleşip gerçekleşmediğini araştırır.
Bu aşama, kamu davası açılıp açılmayacağını belirleyen en kritik evredir; yeterli delil bulunmazsa dava açılmaz.
3.2. İddianamenin Düzenlenmesi
Savcı, soruşturma sonucunda elde edilen delilleri değerlendirir. Eğer deliller, sanığın suçu işlediğine dair “yeterli şüphe” oluşturuyorsa iddianame düzenler.
İddianamede, suçun işlendiği tarih, olayın özeti, mağdurun ve sanığın kimlik bilgileri, suçun hukuki nitelendirmesi ve talep edilen ceza yer alır.
İddianame, kamu davasının hukuki temelini oluşturur ve yargılamanın çerçevesini belirler.
3.3. Mahkeme Onayı
Hazırlanan iddianame ilgili mahkemeye gönderilir. Mahkeme, iddianamenin kanuna uygun olup olmadığını inceler.
Eğer iddianame usule uygunsa kabul edilir ve kamu davası resmen açılmış olur.
Aksi halde mahkeme, eksikliklerin giderilmesi için iddianameyi savcılığa iade edebilir.
3.4. Kovuşturma Aşaması
İddianamenin kabulüyle birlikte kovuşturma aşaması başlar. Bu aşama artık “duruşma” evresidir.
Mahkemede deliller tartışılır, sanık ve tanıklar dinlenir, mağdurun talepleri değerlendirilir.
Savcı iddia makamı olarak suçun cezalandırılmasını ister, sanık ve müdafii ise savunma yapar.
Tüm bu süreç sonunda mahkeme, beraat, mahkumiyet veya davanın düşmesi gibi bir hüküm verir.
-
Kamu Davasında Şikayet ve Şikayetten Vazgeçme
Ceza yargılamasında bazı suçların kovuşturulabilmesi için mağdurun şikayeti şarttır. Bu tür suçlar, “şikayete bağlı suçlar” olarak adlandırılır. Şikayet, mağdurun kendi iradesiyle devreye girmesi anlamına gelir.
4.1. Şikayete Bağlı Suçlar
Hakaret, basit yaralama, konut dokunulmazlığını ihlal gibi suçlarda kamu davası ancak mağdurun şikayeti üzerine açılır.
Mağdur, fiilin işlendiğini öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayette bulunmazsa dava açılmaz.
Şikayet süresi, hak düşürücü niteliktedir; bu süre geçtiğinde savcılığın re’sen kamu davası açma yetkisi yoktur.
4.2. Şikayetten Vazgeçme
Mağdur, kamu davası açıldıktan sonra şikayetinden vazgeçebilir.
Vazgeçme halinde dava düşer ve sanık hakkında hüküm kurulmaz.
Ancak birden fazla mağdur varsa, davanın düşmesi için tüm mağdurların şikayetinden vazgeçmesi gerekir.
4.3. Re’sen Soruşturulan Suçlar
Cinayet, hırsızlık, uyuşturucu ticareti, cinsel saldırı gibi kamu düzenini doğrudan ilgilendiren ağır suçlarda, şikayet şartı aranmaz.
Bu suçlarda mağdur şikayetinden vazgeçse bile kamu davası devam eder.
Çünkü devlet, yalnızca mağdurun değil toplumun tamamının yararını gözetir.
4.4. Örnek Uygulama
Bir hakaret davasında mağdur şikayetten vazgeçerse dava düşer. Ancak bir hırsızlık olayında mağdur şikayetinden vazgeçse dahi savcılık kamu davasını yürütmeye devam eder.
-
Kamu Davasının Tarafları
Kamu davasında taraflar, özel hukuk davalarından farklıdır. Çünkü burada yalnızca bireysel çıkarlar değil, aynı zamanda kamu düzeni ve toplum yararı da gözetilir. Tarafların her biri davanın işleyişinde önemli bir role sahiptir.
5.1. Cumhuriyet Savcısı
Kamu davasını açma ve yürütme yetkisine sahip olan kişidir.
Devlet adına iddia makamını temsil eder.
Soruşturmayı yürütür, delilleri toplar ve iddianame düzenler.
Duruşmalarda sanığın cezalandırılmasını talep eder, ancak suçun oluşmadığı kanaatine varırsa beraat de isteyebilir.
Görevi yalnızca sanığı mahkum ettirmek değil, adaletin gerçekleşmesini sağlamaktır.
5.2. Sanık
Suçu işlediği iddia edilen kişidir.
Masumiyet karinesi gereği, hüküm kesinleşene kadar suçsuz sayılır.
Kendini savunma hakkına sahiptir ve avukatı aracılığıyla delil sunabilir, tanık gösterebilir.
Kamu davasında savunma makamı olarak yer alır.
5.3. Mağdur / Katılan
Suçtan doğrudan zarar gören kişidir.
Dava açıldıktan sonra “katılma talebi” ile kamu davasına taraf olabilir. Bu durumda “katılan” sıfatını kazanır.
Katılan, sanığın cezalandırılmasını isteyebilir, delil sunabilir ve mahkemede aktif şekilde rol alabilir.
Bazı davalarda mağdurun şikayeti olmadan kamu davası açılamazken, ağır suçlarda şikayet aranmaksızın dava yürütülür.
5.4. Mahkeme
Kamu davasını yürüten bağımsız ve tarafsız yargı organıdır.
Mahkeme, delilleri değerlendirir, sanığın suçlu olup olmadığını belirler ve nihai hükmü verir.
Mahkemenin görevi yalnızca sanığı cezalandırmak değil, aynı zamanda adil yargılanma hakkını güvence altına almaktır.
-
Kamu Davasının Düşmesi
Kamu davası, her zaman hükümle sonuçlanmaz. Bazı özel durumlarda davanın esasına girilmeden ya da yargılamaya devam edilmeksizin düşme kararı verilebilir. Bu karar, davanın artık sürdürülemeyeceği ve yargılamanın sona erdiği anlamına gelir.
6.1. Şikayete Bağlı Suçlarda Vazgeçme
Bazı suçlar ancak mağdurun şikayeti üzerine soruşturulur.
Mağdur, şikayetinden vazgeçtiğinde kamu davası devam ettirilemez ve düşer.
Ancak re’sen soruşturulan ağır suçlarda mağdurun vazgeçmesi davayı sona erdirmez.
6.2. Sanığın Ölmesi
Ceza sorumluluğu şahsidir. Bir kişi öldüğünde ceza sorumluluğu sona erer.
Bu nedenle sanığın ölümü, kamu davasının düşmesine yol açar.
Sanığın ölümüyle birlikte kamu davası, artık sürdürülmesi imkânsız hale gelir.
6.3. Zamanaşımı
Suçun işlendiği tarihten itibaren kanunda belirlenen süre içinde dava açılmazsa veya dava sürerken bu süre dolarsa dava düşer.
Zamanaşımı süreleri, suçun türüne ve ağırlığına göre farklılık gösterir.
Bu düzenleme, yargılamaların belirsiz bir şekilde sürmemesi için getirilmiştir.
6.4. Genel Af
Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılan genel af kanunları, belirli bir tarihe kadar işlenen suçları ortadan kaldırabilir.
Genel af durumunda hem kamu davası düşer hem de varsa verilen cezalar bütün sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkar.
-
Kamu Davasında Hüküm ve Sonuçları
Kamu davası tamamlandığında mahkeme, delilleri değerlendirerek çeşitli kararlar verebilir. Bu kararlar, davanın seyrine, suçun sabit olup olmadığına ve sanığın kişisel durumuna göre değişir.
7.1. Beraat Kararı
Eğer sanığın suçu işlediğine dair yeterli delil yoksa, mahkeme beraat kararı verir.
Beraat, sanığın suçsuzluğunun kesinleşmesi anlamına gelir.
Bu durumda sanık, yeniden aynı fiilden ötürü yargılanamaz (non bis in idem ilkesi).
7.2. Mahkumiyet Kararı
Sanığın suçu işlediği sabit görülürse mahkumiyet kararı verilir.
Mahkeme, TCK’da belirtilen ceza aralıkları içinde uygun cezayı belirler.
Cezanın süresi ve niteliği, suçun ağırlığına, failin geçmişine, pişmanlık göstermesine ve mağdurun durumuna göre şekillenir.
7.3. Davanın Düşmesi
Eğer davanın devamını imkânsız hale getiren sebepler ortaya çıkarsa (şikayetten vazgeçme, zamanaşımı, sanığın ölümü, genel af gibi), mahkeme davanın düşmesine karar verir.
Bu durumda davanın esasına girilmez ve sanık hakkında ceza verilemez.
7.4. Ceza Erteleme
Mahkeme, belirli koşulların oluşması halinde verilen hapis cezasını erteleyebilir.
Failin geçmişte kasıtlı bir suç işlememiş olması, yeniden suç işlemeyeceği yönünde kanaat oluşması ve cezanın üst sınırının belirli bir düzeyi aşmaması halinde erteleme kararı verilebilir.
Bu durumda sanık, belirlenen denetim süresinde yeni bir suç işlemezse ceza infaz edilmez.
7.5. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Mahkeme, sanık hakkında verilen hükmün 5 yıl süreyle açıklanmasını erteleyebilir.
Bu süre boyunca sanık yeni bir suç işlemezse dava düşer ve hüküm hiç verilmemiş sayılır.
Ancak bu karar, mağdurun açık rızası ve sanığın kabulü ile uygulanır.
-
Kamu Davasında Savcılığın Rolü
Cumhuriyet savcısı, kamu davasının açılması ve yürütülmesinde merkezi bir role sahiptir. Çünkü ceza yargılaması yalnızca mağdurun menfaatini değil, toplumun genel düzenini ilgilendirir. Bu nedenle savcı, adaletin gerçekleşmesinde kamu adına hareket eden en önemli aktördür.
8.1. Soruşturma Aşamasındaki Rolü
Suç işlendiğine dair ihbar veya şikayet üzerine soruşturmayı başlatır.
Kolluk kuvvetlerini yönlendirir, delillerin toplanmasını sağlar.
Tanıkları dinler, şüphelinin ifadesini alır ve dosyayı şekillendirir.
Soruşturma sonunda yeterli delil bulunmazsa “takipsizlik kararı” vererek kamu davası açılmasına gerek görmez.
8.2. İddianamenin Hazırlanması
Yeterli şüphe oluştuğuna kanaat getirirse, suçun niteliğini ve delilleri içeren iddianameyi hazırlar.
İddianame, mahkeme tarafından kabul edilirse kamu davası resmen açılmış olur.
Bu aşama, kamu davasının varlık şartı olarak kabul edilir.
8.3. Kovuşturma Aşamasındaki Rolü
Mahkemede iddia makamı sıfatıyla bulunur.
Toplanan delilleri değerlendirir, tanıkların dinlenmesini talep eder.
Suçun işlenmiş olduğunu savunur ve sanık hakkında uygun cezayı talep eder.
Ancak sanığın suçsuzluğunu ortaya koyacak deliller varsa bunları da dikkate almakla yükümlüdür.
8.4. Savcının Temel Amacı
Savcının görevi, yalnızca sanığın cezalandırılmasını sağlamak değildir. Esas amaç, adaletin gerçekleşmesidir. Bu nedenle savcı:
Delilleri tek taraflı değerlendiremez,
Hem sanığın lehine hem de aleyhine olan delilleri mahkemeye sunmak zorundadır,
Yargılamanın adil, hızlı ve hukuka uygun şekilde ilerlemesine katkı sağlar.
-
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
9.1. Kamu davası her suç için açılır mı?
Hayır. Kamu davası yalnızca Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak tanımlanmış fiiller için açılır.
9.2. Kamu davası açılmadan önce gözaltı veya tutuklama olabilir mi?
Evet. Soruşturma aşamasında kaçma veya delil karartma ihtimali varsa gözaltı veya tutuklama uygulanabilir.
9.3. Kamu davasında avukat tutmak zorunlu mudur?
Bazı ağır suçlarda sanık için müdafi zorunludur. Diğer davalarda zorunlu olmasa da hak kaybı yaşanmaması için avukatla takip edilmesi tavsiye edilir.
9.4. Kamu davasında tanık dinlenebilir mi?
Evet. Tanıkların ifadeleri delil olarak değerlendirilir ve mahkeme kararında belirleyici olabilir.
9.5. Kamu davası açıldıktan sonra sanık başka bir şehirde yargılanabilir mi?
Dava, kural olarak suçun işlendiği yer mahkemesinde görülür. Ancak gerekçeli olarak dosya başka bir mahkemeye nakledilebilir.
9.6. Kamu davasında beraat eden sanık tekrar yargılanabilir mi?
Hayır. Aynı fiilden dolayı aynı kişi hakkında ikinci kez kamu davası açılamaz (non bis in idem ilkesi).
9.7. Kamu davasında verilen ceza ertelenebilir mi?
Evet. Şartları oluştuğunda hapis cezaları ertelenebilir veya hükmün açıklanması geri bırakılabilir (HAGB).
9.8. Kamu davası ile birlikte tazminat davası açılabilir mi?
Evet. Ceza davası ile birlikte mağdur, ayrıca hukuk mahkemelerinde maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilir.
9.9. Kamu davasında iddianame reddedilirse ne olur?
Mahkeme iddianameyi reddederse dava açılamaz. Savcılık eksiklikleri gidererek yeni bir iddianame düzenleyebilir.
9.10. Kamu davası sonucunda verilen karar temyiz edilebilir mi?
Evet. Belirli koşullarda karar istinaf veya temyiz yoluna götürülebilir. Böylece kararın üst mahkeme tarafından denetlenmesi sağlanır.
Sonuç
Kamu davası, ceza hukukunun temel mekanizmalarından biridir ve bireylerin yanı sıra toplumun tamamını ilgilendirir. Suçun yalnızca mağdura değil, kamu düzenine de zarar verdiği kabul edildiği için devlet, savcılık aracılığıyla davayı yürütür. Açılma şartları, süreci ve sonuçları bakımından diğer davalardan farklı olan kamu davası, adaletin sağlanması açısından büyük önem taşır.
Bahariye Hukuk olarak, İstanbul Kadıköy’de görev yapan uzman ceza hukuku avukatı kadromuzla, kamu davası sürecinde müvekkillerimizin haklarını etkin şekilde savunuyoruz. Sürecin titizlikle yürütülmesi, hak kaybı yaşanmaması için deneyimli bir Kadıköy ceza avukatı ile çalışmak büyük önem taşır.
📞 Hukuki durumunuzu değerlendirmek ve süreci haklarınızı koruyarak yönetmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Hizmetlerimize ve bilgilendirici içeriklerimize ulaşmak için YouTube kanalımızı da ziyaret edebilirsiniz.
📍 Ofisimiz: Caferağa Mahallesi General Asım Gündüz Caddesi No:102/3 Kadıköy/İSTANBUL
📞 Telefon: 0533 558 68 87
🌐 Web: https://bahariyehukuk.com/
🗺️ Yol tarifi için tıklayın.