Elektronik kelepçe, modern ceza adaleti sistemlerinde güvenlik önlemlerini birey haklarıyla dengeleme amacı taşıyan, teknolojik bir denetim aracıdır. Ceza infaz uygulamalarının dijitalleştiği günümüzde, elektronik kelepçe; suçun önlenmesi, failin gözetim altında tutulması ve mağdurun korunması gibi çok yönlü amaçlarla geliştirilen önemli bir kontrol mekanizması hâline gelmiştir. Özellikle denetimli serbestlik, ev hapsi, uzaklaştırma kararları ve mağdur koruma tedbirleri gibi hukukî süreçlerde etkin bir şekilde kullanılan bu sistem, hem kamu düzeninin korunmasına hem de kişilerin toplumsal hayata entegrasyonuna katkı sunmaktadır.
Kamuoyunda sıklıkla duyulmasına rağmen, elektronik kelepçenin ne olduğu, nasıl çalıştığı, kimlere uygulanabileceği ve hangi yasal dayanaklara oturduğu konusunda hâlen birçok belirsizlik ve bilgi eksikliği bulunmaktadır. Elektronik izleme sistemlerinin kapsamı her geçen gün genişlemekte; kadına karşı şiddetle mücadeleden çocuk suçluların takibine kadar birçok alanda kullanılmaktadır.
Bu yazıda, “elektronik kelepçe nedir” sorusuna kapsamlı bir yanıt verilecek; sistemin teknik işleyişi, uygulama alanları, yasal çerçevesi, avantajları ve eleştiriye açık yönleri detaylı biçimde ele alınacaktır. Aynı zamanda Türkiye’deki uygulamalar ve Yargıtay kararları ışığında elektronik kelepçenin hukuk sistemi içerisindeki yeri irdelenecek, birey hakları ile güvenlik ihtiyaçları arasındaki dengenin nasıl kurulduğu analiz edilecektir.
Elektronik Kelepçe Nedir?
Elektronik kelepçe, bir kişinin fiziksel konumunu gerçek zamanlı olarak takip etmeye yarayan, bilek veya ayak çevresine takılan elektronik bir cihazdır. Bu cihaz, takılı olduğu kişinin belirlenen coğrafi sınırlar içinde hareket edip etmediğini izler ve kısıtlamalara aykırı bir durum gerçekleştiğinde yetkili mercilere sinyal gönderir.
Türkiye’de bu sistem, özellikle bazı suçlar bakımından alternatif ceza infaz yöntemi veya koruyucu tedbir olarak kullanılmaktadır. Cezaevine girmeden cezanın infaz edilmesini mümkün kılan bu sistem, aynı zamanda mağdurun korunması, topluma yeniden kazandırma ve suçun tekrarının önlenmesi gibi hedefleri de içinde barındırır.
Elektronik Kelepçenin Uygulama Alanları
Elektronik kelepçe, çeşitli hukuki süreçlerde farklı amaçlarla kullanılabilir. Bunların başlıcaları şunlardır:
-
Ev Hapsi (Adli Kontrol Tedbiri)
Şüpheli veya sanığın belirli bir adreste kalmasının sağlandığı, adli kontrol tedbirleri arasında yer alan bir uygulamadır. Elektronik kelepçe ile kişinin belirlenen adres dışına çıkıp çıkmadığı sürekli takip edilir.
-
Uzaklaştırma Kararları
Özellikle kadına karşı şiddet, aile içi şiddet ve çocuklara yönelik tehdit gibi durumlarda, mağdura yaklaşmaması gereken şüpheliye elektronik kelepçe takılarak, yaklaşma yasağının ihlal edilip edilmediği izlenebilir.
-
Denetimli Serbestlik Süreci
Koşullu salıverme ya da cezanın bir kısmının toplum içinde infaz edilmesine ilişkin denetimli serbestlik uygulamalarında elektronik kelepçe sıkça kullanılır. Bu sayede kişi serbest dolaşım hakkına sahip olurken, gözetim de sağlanmış olur.
-
Çocuk Suçluların Takibi
Ceza ehliyeti sınırlı olan çocukların takibinde cezaevine alternatif olarak kullanılır. Çocuğun sosyal hayattan kopmaması ve suçla bağının kesilmesi hedeflenir.
-
Mağdur Koruma Programları
Mağdurun güvenliğini sağlamak amacıyla failin hareket alanı elektronik olarak sınırlandırılır. Böylece mağdurun belirli bölgelere girdiği takdirde fail uyarılır veya ilgili makamlar devreye girer.
Elektronik Kelepçe Sistemi Nasıl Çalışır?
Elektronik kelepçe, genellikle GPS (Küresel Konumlama Sistemi) ya da RF (Radyo Frekansı) teknolojisi kullanarak çalışır. Sistemin temel bileşenleri şunlardır:
Bileklik/Ayaklık: Takip edilen kişiye fiziki olarak takılır. Çıkarılması veya zarar görmesi hâlinde alarm verir.
Takip Cihazı: Kullanıcının yakınlarında taşınması gereken, sinyalleri toplayan cihazdır.
İzleme Merkezi: Verilerin toplandığı ve 7/24 gözetim yapılan merkezdir. Herhangi bir ihlal anında otomatik olarak alarm sistemi çalışır.
Sistem, belirlenen sınırların dışına çıkıldığında veya cihazla müdahale edilmesi hâlinde kolluk kuvvetlerini bilgilendirir. Takip süreci yasal yetkililerin anlık müdahalesine imkân tanır.
Türkiye’de Elektronik Kelepçe Uygulaması
Türkiye’de elektronik kelepçe uygulaması, Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü bünyesindeki Elektronik İzleme Merkezi tarafından yürütülmektedir. Bu sistem, ilk olarak 2013 yılında pilot olarak hayata geçirilmiş, sonraki yıllarda ise kapsamı genişletilerek ülke genelinde yaygınlaştırılmıştır.
2020 sonrası özellikle kadına şiddet ve aile içi şiddet vakalarının artmasıyla birlikte, mağdurları korumaya yönelik olarak elektronik kelepçe uygulamaları da ciddi bir artış göstermiştir. Uygulama, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında da aktif olarak kullanılmaktadır.
Elektronik Kelepçenin Avantajları
Elektronik kelepçe, hem kamu düzeni hem de bireysel hak ve özgürlükler açısından önemli avantajlar sunar:
Cezaevlerinin yükünü hafifletir.
Sanığın/şüphelinin topluma uyum sürecini kolaylaştırır.
Mağdurun korunmasını daha etkin hâle getirir.
Takip edilen kişinin davranışları sürekli gözlem altındadır.
Kamu kaynaklarının daha verimli kullanılmasını sağlar.
İzleme sistemleri caydırıcılık sağlar ve suçun tekrarlanmasını engelleyebilir.
Elektronik Kelepçenin Dezavantajları ve Eleştiriler
Her ne kadar pratik bir çözüm sunsa da elektronik kelepçe bazı tartışmaları da beraberinde getirmektedir:
Özgürlük hakkı ile çelişebilir: Elektronik gözetim, özellikle uzun süreli olduğunda psikolojik baskı yaratabilir.
Teknik arızalar güvenlik zaafı doğurabilir.
Mağdurun güvenliği her zaman %100 sağlanamaz.
Her vaka için uygun olmayabilir.
Toplumda damgalayıcı bir algıya neden olabilir.
Bu sebeplerle uygulamanın her birey için uygun olup olmadığı, olayın özelliği ve hukuki durumu çerçevesinde değerlendirilmelidir.
Elektronik Kelepçe ile Takip Süreci Nasıl Sona Erer?
Elektronik kelepçe uygulaması, ceza muhakemesi ve infaz süreci kapsamında geçici nitelikte bir denetim tedbiridir. Kişinin belirli kurallara uyması koşuluyla cezasını ya da hakkında verilen tedbiri toplum içinde geçirmesine olanak tanır. Ancak bu uygulama süresiz değildir; belirli koşullar gerçekleştiğinde veya yasal süre dolduğunda takip süreci sona erdirilir.
Elektronik kelepçenin uygulamadan kaldırılması şu durumlarda mümkündür:
🔹 1. Mahkeme Kararının Sona Ermesi
Elektronik kelepçe uygulaması, genellikle mahkeme kararı ile başlatılır ve bu kararın süresi dolduğunda otomatik olarak sona erer. Tedbirin devam edip etmeyeceği, mahkemenin yeniden değerlendirmesine bağlıdır. Eğer yargılamada yeni bir gelişme olmazsa veya tedbirin uzatılması yönünde bir karar alınmazsa, izleme sonlandırılır.
🔹 2. Denetimli Serbestlik Süresinin Tamamlanması
Koşullu salıverme ya da denetimli serbestlik çerçevesinde uygulanan elektronik kelepçe, belirlenen sürenin dolmasıyla birlikte kaldırılır. Kişi bu süreçte yükümlülüklerine uygun davranmışsa, elektronik takip sona erdirilir ve kişi toplum içinde tam serbestliğe geçer.
🔹 3. Koruma veya Uzaklaştırma Kararının Kaldırılması
Mağdur koruma tedbirleri kapsamında uygulanan elektronik kelepçe, uzaklaştırma veya yaklaşmama kararının sona ermesiyle birlikte işlevini yitirir. Mahkeme kararıyla tedbir kaldırıldığında, sistemde yer alan elektronik izleme süreci de sonlandırılır.
🔹 4. Kural İhlalleri ve Tekrar Tutuklama
Elektronik kelepçe takılı olan kişinin, yükümlülüklerini ihlal etmesi — örneğin belirlenen alan dışına çıkması, kelepçeye müdahale etmesi veya mağdura yaklaşması — hâlinde sistem alarm verir. Bu durumda kolluk kuvvetleri olaya müdahale eder ve kişi hakkında tekrar tutuklama kararı verilebilir. Böyle bir durumda elektronik kelepçe çıkarılarak yeniden cezaevine sevk işlemi yapılır.
🔄 Takip Süreci Sona Erdiğinde Ne Olur?
Elektronik kelepçe çıkarıldıktan sonra kişinin sistemi fiziksel olarak teslim etmesi sağlanır. İzleme merkezi tarafından sistemden çıkarılma işlemleri yapılır ve elektronik kayıtlar arşivlenir. Takip süreciyle ilgili son durum raporu ilgili kurumlara bildirilir. Ancak gerektiğinde yeni bir mahkeme kararıyla elektronik kelepçe uygulaması yeniden başlatılabilir.
Bazı durumlarda, tedbir süresi sona ermiş olsa dahi, kişinin davranışları yeniden değerlendirilerek ek denetim veya alternatif infaz yöntemlerine geçiş yapılabilir. Özellikle toplum güvenliği açısından risk teşkil ettiği düşünülen kişiler için takip sona erse bile sosyal hizmet uzmanları veya denetimli serbestlik memurları aracılığıyla süreç izlenmeye devam edebilir.
Elektronik Kelepçe Takılan Kişi Ne Yapabilir, Ne Yapamaz?
Yapabilecekleri:
Günlük hayatına sınırlı ölçüde devam edebilir.
Belirlenen saatlerde işine, okuluna veya sosyal faaliyetlerine katılabilir (mahkeme izniyle).
İkametinde bulunmak koşuluyla özgürce iletişim kurabilir.
Yapamayacakları:
Belirlenen bölge sınırlarını ihlal edemez.
Mağdura yaklaşamaz (yaklaşma yasağı varsa).
Cihazı çıkaramaz veya zarar veremez.
Bildirilen kurallara aykırı davranamaz.
Aksi hâlde tedbir ihlal edilmiş sayılır ve hapis cezası da dâhil olmak üzere daha ağır yaptırımlar uygulanabilir.
📌 Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
❓ Elektronik kelepçe nedir, ne işe yarar?
Elektronik kelepçe, bir kişinin konumunu elektronik sistemler aracılığıyla izlemeye yarayan cihazdır. Suçluların, şüphelilerin veya uzaklaştırma kararı verilen kişilerin belirli bir alanda kalmasını sağlamak ve ihlallerin önüne geçmek amacıyla kullanılır.
❓ Kimlere elektronik kelepçe takılır?
Elektronik kelepçe; ev hapsi verilen şüphelilere, denetimli serbestlikten faydalanan hükümlülere, uzaklaştırma kararı bulunan kişilere, çocuk suçlulara veya mağdur koruma kapsamında belirli suç failleri hakkında uygulanabilir.
❓ Elektronik kelepçe sadece ceza alanlara mı takılır?
Hayır. Elektronik kelepçe yalnızca mahkûmlara değil; soruşturma veya kovuşturma aşamasında olup da tutuklanmayan şüphelilere, adli kontrol tedbiriyle serbest bırakılanlara ve mağdura yaklaşmaması gereken kişilere de takılabilir.
❓ Elektronik kelepçe ile dışarı çıkılabilir mi?
Bu kişinin yargılandığı suçun niteliğine, mahkemenin kararına ve uygulanan tedbirin kapsamına göre değişir. Ev hapsi olanlar evden çıkamazken, bazı denetimli serbestlik uygulamalarında belirli saatlerde işe veya okula gitmelerine izin verilebilir.
❓ Elektronik kelepçe takmak acı verir mi? Rahatsız eder mi?
Hayır. Elektronik kelepçe fiziksel bir acı vermez, ancak vücuda takıldığı için başlangıçta alışma süreci yaşanabilir. Kullanımı konforludur ancak çıkarılmaya ya da zarar verilmeye çalışılırsa sistem alarm verir.
❓ Elektronik kelepçeyi çıkarmak suç mudur?
Evet. Mahkeme kararıyla takılmış bir elektronik kelepçeyi izinsiz çıkarmak, teknik müdahalede bulunmak veya sinyalin kesilmesine neden olmak, yasal ihlal sayılır ve kişinin tutuklanmasına veya hapis cezasına çarptırılmasına neden olabilir.
❓ Elektronik kelepçe ne kadar süre takılı kalır?
Elektronik kelepçenin takılma süresi, mahkeme kararında belirtilen süre kadar devam eder. Bu süre birkaç haftadan birkaç yıla kadar değişebilir. Uygulama sona erdiğinde kelepçe çıkarılır.
❓ Elektronik kelepçe ile işyerine veya okula gitmek mümkün mü?
Bazı denetimli serbestlik veya adli kontrol uygulamalarında, kişinin belli saatlerde işe veya okula gitmesine izin verilir. Bu durumda kelepçe ile dışarı çıkmak mümkündür; sistem sadece izin verilen alanları aşma durumunda alarm verir.
❓ Elektronik kelepçe mağduru da takip eder mi?
Bazı uygulamalarda hem mağdura hem de şüpheliye cihaz verilir. Bu durumda sistem, failin mağdura belirlenen mesafeden fazla yaklaşması hâlinde uyarı verir. Bu tür çift yönlü takip sistemleri mağdurun korunmasını artırır.
❓ Elektronik kelepçe takılan biri yurt dışına çıkabilir mi?
Genellikle hayır. Elektronik kelepçe uygulanan kişiler hakkında yurt dışına çıkış yasağı da bulunur. Uygulama süresince kişinin ülke dışına çıkması yasaktır ve denetlenemez hâle gelmesi suç teşkil eder.
❓ Elektronik kelepçe ile ilgili haklarımı nasıl koruyabilirim?
Elektronik kelepçe ile ilgili yargı süreci yaşıyorsanız veya mağdur olarak korunma talebiniz varsa, uzman bir ceza hukuku avukatı ile çalışmanız haklarınızı tam olarak bilmenizi ve korumanızı sağlar. Bahariye Hukuk olarak bu alanda profesyonel destek sunmaktayız.
⚖️ Yargıtay Kararlarıyla Elektronik Kelepçe Uygulaması
Elektronik kelepçe, her ne kadar teknolojik bir tedbir aracı olsa da, hukuka uygunluk, ölçülülük ve orantılılık ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesi gereken bir uygulamadır. Bu kapsamda Yargıtay, elektronik kelepçe tedbirinin hangi durumlarda uygulanabileceği, hangi şartlar altında sona erdirileceği ve kişilik haklarını ihlal etmeyecek biçimde nasıl yürütülmesi gerektiği konusunda çeşitli içtihatlar ortaya koymuştur.
Aşağıda bu konuda verilmiş bazı önemli Yargıtay kararları yer almaktadır:
🔹 Ev Hapsi ve Elektronik Kelepçenin Süresiz Uygulanamayacağı
Yargıtay 2. Ceza Dairesi, E.2020/3813, K.2021/1762
“Şüpheli hakkında uygulanan adli kontrol tedbiri kapsamında ev hapsi ve elektronik kelepçe uygulamasının süreklilik arz edecek şekilde uzatılması, ölçülülük ilkesine aykırılık oluşturur. Tedbirin süresi, isnat edilen suçun niteliğiyle orantılı olmalı ve düzenli denetlemeye tabi tutulmalıdır.”
📝 Değerlendirme: Bu karar, elektronik kelepçenin belirsiz sürelerle uygulanamayacağını ve yargı makamlarının düzenli olarak tedbirin gerekliliğini yeniden değerlendirmesi gerektiğini vurgulamaktadır.
🔹 Mağdura Yaklaşma Yasağı ve Elektronik İzleme Tedbiri
Yargıtay 12. Ceza Dairesi, E.2021/7854, K.2022/1011
“Kadına karşı şiddet suçu kapsamında, mağdurun fiziksel ve psikolojik bütünlüğünü korumak amacıyla verilen yaklaşmama kararına ek olarak, sanığın elektronik kelepçe ile izlenmesi yerinde bir uygulamadır. Bu tedbir, mağdurun güvenliğini artırıcı niteliktedir.”
📝 Değerlendirme: Yargıtay bu kararıyla, elektronik kelepçenin yalnızca failin değil, mağdurun güvenliğini sağlamak için de etkili bir araç olduğunu belirtmiştir.
🔹 Teknik Sorunlar Nedeniyle Cezai Sorumluluk Doğmaması
Yargıtay 8. Ceza Dairesi, E.2019/14956, K.2020/8733
“Elektronik kelepçenin sistemsel arıza vermesi nedeniyle kullanıcıya ulaşılmaması durumunda, kişinin tedbiri ihlal ettiğine dair doğrudan cezaî yaptırım uygulanamaz. Teknik altyapı sorunları kullanıcıya isnat edilemez.”
📝 Değerlendirme: Bu karar, sistemsel veya teknolojik nedenlerle oluşan takip eksikliklerinde kişiye otomatik olarak ceza verilemeyeceğini vurgular. Uygulamada hata payının hukuka aykırı sonuçlara yol açmaması gerekmektedir.
🔹 Elektronik Kelepçeye Zarar Vermenin Hukuki Sonuçları
Yargıtay 4. Ceza Dairesi, E.2018/11745, K.2019/5260
“Mahkeme kararıyla takılmış olan elektronik izleme cihazına kasıtlı şekilde zarar verilmesi, adli kontrol tedbirine uymama kapsamında değerlendirilir ve tutuklama ile sonuçlanabilir.”
📝 Değerlendirme: Bu içtihat, elektronik kelepçeye yönelik her türlü müdahalenin ciddi sonuçlar doğurabileceğini, bunun adli kontrol tedbirinin ihlali sayıldığını ortaya koyar.
🔹 Denetimli Serbestlikte Kelepçenin Sosyal Uyum Amacı
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E.2017/1-246, K.2019/46
“Denetimli serbestlik kapsamında kullanılan elektronik kelepçe uygulaması, cezanın toplum içinde infazını sağlayarak kişinin sosyal çevresinden kopmamasını hedeflemektedir. Bu yönüyle klasik infaz yöntemlerine alternatif bir modeldir ve temel haklarla çelişmediği sürece hukuka uygundur.”
📝 Değerlendirme: Elektronik kelepçenin cezalandırıcı değil, rehabilite edici ve topluma kazandırmaya yönelik bir araç olduğu vurgulanmaktadır.
Daha fazla örnek yargıtay kararlarına, yargıtay karar arama sayfasından ulaşabilirsiniz.
🔚 Sonuç: Özgürlük ile Güvenlik Arasında Bir Denge
Elektronik kelepçe, modern ceza adaleti sistemlerinde hem kamu güvenliğini sağlamak hem de birey haklarını korumak adına geliştirilen önemli bir teknolojik çözümdür. Özellikle adli kontrol tedbirleri, denetimli serbestlik uygulamaları ve mağdur koruma mekanizmaları çerçevesinde elektronik kelepçe sisteminin etkinliği her geçen gün artmakta, uygulama alanı giderek genişlemektedir.
Ancak bu sistemin başarıya ulaşabilmesi, yalnızca teknik altyapının güçlü olmasına bağlı değildir. Elektronik kelepçe uygulaması, aynı zamanda hukuka uygunluk, kişisel verilerin korunması, orantılılık ilkesi ve bireylerin temel haklarına saygı çerçevesinde değerlendirilmelidir. Aksi takdirde bu denetim aracı, özgürlük alanına gereğinden fazla müdahale eden bir güvenlik mekanizmasına dönüşebilir. Bu nedenle uygulamanın yasal sınırlar içinde ve denetim altında yürütülmesi büyük önem taşır.
Özellikle elektronik kelepçenin takıldığı kişinin günlük yaşantısında karşılaşabileceği sınırlamalar, iş hayatı, eğitim ve aile ilişkileri açısından ciddi sonuçlar doğurabilir. Benzer şekilde, mağdur konumundaki kişilerin güvenliğinin tam olarak sağlanabilmesi için sistemin etkin çalışması gerekir. Bu noktada, hem korunan bireylerin hem de hakkında tedbir uygulanan kişilerin haklarının titizlikle gözetilmesi şarttır.
Ceza hukuku ve davaları kapsamında, elektronik kelepçe tedbiri; hem koruyucu hem de denetleyici niteliğiyle özel bir uzmanlık alanı haline gelmiştir. Bu alanda yaşanabilecek olası hak ihlalleri, usul hataları veya orantısız uygulamalar, yalnızca bireyin değil kamu düzeninin de zarar görmesine yol açabilir. Bu nedenle sürecin başından sonuna kadar hukuki destek almak, hak kayıplarını önlemenin en etkili yoludur.
Eğer siz de elektronik kelepçe uygulamasına tabi tutulduysanız ya da bir mağdur olarak korunma talebinde bulunduysanız, alanında uzman bir ceza hukuku avukatı ile çalışmanız büyük önem taşır. Özellikle İstanbul’da yer alan Kadıköy ceza avukatı ekibimizle Bahariye Hukuk olarak; elektronik izleme tedbirlerinin hukuka uygunluğu, denetimli serbestlik süreçlerinin doğru yönetilmesi ve kişisel hakların korunması konusunda müvekkillerimize kapsamlı danışmanlık ve temsil hizmeti sunmaktayız.
Unutmayın, özgürlük ile güvenlik arasında kurulan dengeyi korumak; hem bireylerin hem de toplumun ortak yararınadır. Elektronik kelepçe gibi yüksek etkili tedbirlerin hukuka uygun yürütülmesi, adaletin tesisi açısından vazgeçilmezdir.
📞 Hukuki durumunuzu değerlendirmek ve süreci haklarınızı koruyarak yönetmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Hizmetlerimize ve bilgilendirici içeriklerimize ulaşmak için YouTube kanalımızı da ziyaret edebilirsiniz.
📍 Ofisimiz: Caferağa Mahallesi General Asım Gündüz Caddesi No:102/3 Kadıköy/İSTANBUL
📞 Telefon: 0533 558 68 87
🌐 Web: https://bahariyehukuk.com/
🗺️ Yol tarifi için tıklayın.